De moed van de waarachtige mens – Parrhésia als tegenkracht tegen de opgelegde realiteit

Hoe bied je weerstand aan het heersende narratief dat angst, afhankelijkheid en gehoorzaamheid predikt? Door dicht bij jezelf te blijven, trouw te zijn aan de waarheid en deze uit te spreken. Oftewel: door Parrhésia.
Want ondanks dat wij dachten in een democratisch land te leven, is het een feit dat de overheid is verworden tot een veelkoppig, allesverslindend monster. Het is de hoogste tijd voor de waarheid en daar kunnen wij allemaal ons steentje aan bijdragen.

Zelfs al ben je een minderheid van één persoon, de waarheid is en blijft de waarheid.
Mahatma Gandhi (1869-1948)

Hoe verder een samenleving vervreemdt van de waarheid,
des te meer zal zij hen haten die de waarheid spreken.
George Orwell (1903-1950)

Parrhésie staat volgens de filosoof Michel Foucault (1926-1984) voor het moedig uitspreken van een ongemakkelijke waarheid. Het woord is afkomstig uit de antieke Griekse beschaving (ontstaan tussen 800 en 500 voor Christus) en betekent letterlijk ‘alles wat wordt gezegd’.

Het woord parrhésia wordt onvertaald gebruikt, zodat de oorspronkelijke bedoeling ervan bewaard blijft. Namelijk de waarheid spreken als belangrijk onderdeel van ieders persoonlijke bestaansethiek.

Tijdens het ontstaan van de democratische stadstaat in Athene was de persoonlijke vorming van alle afgevaardigden het hoogste goed. Alleen dan was de democratie als bestuursvorm levensvatbaar. Want zonder zelfreflectie, integriteit én waarheidspreken zou de staat ontaarden in een dictatuur. Daar was men zich toen al heel bewust van.

Parrhésia bood de spreker in de openbare vergadering de mogelijkheid zijn persoonlijke relatie met de waarheid uit te drukken. En omwille van die relatie beschouwde hij het als zijn morele plicht de waarheid te onthullen als die werd verhuld. Een ingebouwd zelfreinigend vermogen zou je kunnen zeggen.

Actief burgerschap binnen de huidige democratie

Parrhésia behelst ook de morele plicht om de waarheid te spreken voor het gemeenschappelijk goed. Een democratie waarin ‘het volk heerst’, kan niet bestaan zonder vrijheid van meningsuiting van dat volk.
Hierbij plaats ik drie belangrijke kanttekeningen.

Ten eerste is in onze democratie de vrijheid van meningsuiting een negatief recht. Dat is zo omdat de overheid dit recht aan de burgers heeft verleend via de grondwet. Het recht van vrije meningsuiting heb je dus niet automatisch omdat je mens bent. Dit verzwakt de kern van parrhésia omdat waarheidsspreken vanuit een intrinsieke motivatie en ‘manier van leven’ is gevormd.

Anders gezegd; de parrhésiast (de waarachtige mens) ontwikkelt een zuivere relatie in en met zichzelf, omarmt de waarheid en spreekt vandaaruit bewust en met vrijmoedigheid. Omdat onze samenleving is gebouwd op drijfzand waaronder onze grondwet, is waarheidsspreken niet langer vanzelfsprekend. Het is geen onlosmakelijk onderdeel van je menszijn en je uitingsrepertoire als betrokken burger meer.

Ten tweede komt de respectievelijke macht van de bevolking iedere vier jaar te liggen bij een kleine groep vertegenwoordigers via een stemmingsprocedure bepaald door een meerderheid. De burgers van onze democratie kunnen niet direct meeregeren, maar hebben blijkbaar een steeds verder uitdijende overheid nodig. De afstand tussen de politieke macht enerzijds en de bevolking anderzijds wordt hiermee steeds groter en de absolute macht verschuift van volk naar staat. Deze kloof is enkele jaren geleden nog verder vergroot door de afschaffing van het raadgevend referendum.

Het is daarom eveneens de taak van de parrhésiast om medeburgers te leren sceptisch te zijn tegenover de opgelegde realiteit van overheden en daaraan gelieerde instituten. Kritisch kunnen nadenken en zich bewust uiten is gefundeerd op vrijheid, verantwoordelijkheid en onafhankelijkheid, niet op opgelegde gehoorzaamheid, onmacht en afhankelijkheid.

En hier volgt een derde kanttekening bij de democratie als bestuursvorm. Het woord democratie is afgeleid van twee oud-Griekse woorden, namelijk demos (δῆμος) en kratein (κρατειν). Dat laatste betekent heersen of regeren. Demos echter kan volk betekenen, maar ook deel of groep van iets groters. Dus, welke groep of deel van de bevolking heerst er nu feitelijk? Dat is binnen de huidige context en ontwikkelingen een belangrijke vraag gebleken.

Conclusie: verdwijnt parrhésia als waarheidsdiscours, dan is de democratie in de huidige vorm reddeloos verloren.
Tegelijkertijd herbergt de democratie in zichzelf ook het mechanisme van vernietiging van waarheidspreken.
De veroordeling van Socrates (circa 469 – 399 voor Christus) tot de dodelijke gifbeker zou je als een eerste vingerwijzing van deze ‘interne weeffout’ van de democratie als bestuursvorm kunnen beschouwen.

Willen we wel waarheid?

Op dit moment leven we in een land waarvan we dachten dat het democratisch was, maar waar de bevolking concreet erg weinig in de melk te brokkelen heeft.

De oorzaak is dus enerzijds gelegen in het verlies van autonomie en soevereiniteit door gecentraliseerde macht.
De politieke macht verschuilt zich achter een gigantisch overheidsapparaat met allerlei niet democratisch gekozen vertegenwoordigers en instituten die zichzelf bevoegdheden toe-eigenen.

Dit veelkoppig kolos is vervolgens afhankelijk van wet- en regelgeving uit Brussel. De EU heeft het in ons land voor het zeggen gekregen. Kortom, als land zijn we onze zelfstandigheid en soevereiniteit kwijt en worden we meer en meer gecentraliseerd geregeerd via de EU door lobbyisten van globalistische instituten (zoals de VN, WHO, WEF) en internationale bedrijven met multimiljardairs als grootste aandeelhouders.

Anderzijds is onze samenleving zo geïndividualiseerd dat we massaal lijden aan verlies van doel, betekenis en waarde in het leven.
Wanneer je als mens alle zeggenschap, vrijheid en zelfstandigheid lijkt kwijt te raken, dan is de neiging groot om terug te vallen in overlevingsgedrag. Dan is je persoonlijke en vaak materialistische comfortzone je ‘veilige hol’ om in te schuilen. We hebben er zelfs een woord voor: ‘cocoonen’.

Alsof je verstoppen en je overgeven aan eigen lust en hebzucht je één stap verder helpt. Nietzsche had er ook een term voor; ‘de laatste mens’. Hij schildert deze mens af als laf en bang, die elke moed om ‘gevaarlijk te leven’ ontbeert, geen risico’s durft te nemen, geen idealen meer koestert, maar alleen zijn eigenbelang nastreeft.

Of zoals Peter Venmans schrijft in zijn boek Het derde deel van de ziel. Over Thymos (2011): ‘Hij is ten diepste een massamens en een conformistisch wezen, dat vooral niet met zijn innerlijke leegte wenst te worden geconfronteerd. Het is de nihilistische mens bij uitstek.’

“Als mensen de waarheid liever niet willen horen of zien, maakt een leugen meer
of minder niet zoveel uit. De mediaconsument die vooral hapklare brokken informatie en vermaak wil hebben, die tevreden is met brood en spelen en die niet wil weten hoe de wereld werkelijk in elkaar steekt, roept de leugens over zich af.”
Cees Hamelink

Terug naar de waarachtige mens

Parrhésia betrachten levert ons een hoopvol toekomstbeeld op. Moed, waarheid, betrouwbaarheid en integriteit als antwoord op het heersende narratief van deze tijd. Wij kunnen ons bevrijden van opgelegde realiteiten, manipulatie en controle. Ondanks of misschien dankzij de huidige tegenmacht, pakken we onze verantwoordelijkheid op, zetten onze hersenen aan, ons hart open en rapen al onze moed bijeen.

Wij zijn allemaal onderdeel van het dynamische machtsnetwerk en hebben dus ook de macht om eigen opvattingen te formuleren en verandering tot stand te brengen. Parrhésia is daarmee een belangrijk deel van onze persoonlijke ethiek.

Voor Foucault is ethiek een alternatief voor moraal, namelijk ‘self-formation’: de manier waarop wij onze vrijheid en leven vormgeven.
Vrij worden van jezelf en van de definities die anderen je opleggen ziet hij als enige manier om vrij te zijn en waarachtig tegenover jezelf te blijven.

Door je te verzetten tegen bestaande autoritaire structuren en anderen te bevrijden, overstijg je de beperkingen. Parrhésia is dus tegelijkertijd ook een politiek ideaal. Laten we ieder voor zich voor het grotere geheel kiezen en gaan staan voor de waarheid. Samen zijn we sterk!

Als je de moed hebt te handelen in de wereld vanuit je eigen geraaktheid, los van aangeleerde oordelen over goed en kwaad, dan ontdek je dat je rijkelijk gezegend bent met talenten om vorm te geven aan wat jou innerlijk beweegt.
Bram Moerland

Gerelateerd

ANGST: bron van laffe volgzaamheid èn van moed

Op Museumplein demonstreerden oud-militairen, zorgpersoneel en anderen schouder-aan-schouder

‘Alleen vanuit innerlijke vrijheid is het mogelijk om garant te staan voor de uiterlijke vrijheid’

Hoera, we missen houvast!

 

Wil je dit artikel delen op social media?

Dan is er kans op dat Big Brother tussenbeide komt en je waarschuwt voor ‘nepnieuws’. Plaats je de link toch, dan kunnen anderen die hem aanklikken ook zo’n waarschuwing krijgen. Dit is een vervelende vorm van intimidatie en censuur.

Je kunt dit omzeilen door niet te linken. Maak zelf een eigen tekstje. Ook kun je delen van de tekst van TransitieWeb knippen en inplakken (copy-pasten) in je eigen bericht. Of je maakt een schermafbeelding.

Heb je op Facebook last van fact checkers? Die kun je blokkeren.
Ga naar Instellingen, dan klikken op Blokkeren. Daar typ je de naam of het e-mailadres van de fact checker in en bevestigt die. Als je ergens ook de optie Toevoegen ziet staan, vul dan fact checker in en klik op Zoeken. Er verschijnt dan een lijst met fact checkers. Deze kun je vervolgens allemaal tegelijk blokkeren.

Wil je een seintje per e-mail ontvangen bij iedere nieuwe posting op TransitieWeb?
Klik dan hier.

Wil je jouw reactie plaatsen bij dit artikel?

Ga dan met je cursor helemaal naar de bodem van deze pagina. Daar vind je een invulscherm. Je kunt daar je reactie intypen of inplakken.
Als je reageert kun je ook instellen dat je een seintje krijgt bij nieuwe reacties en/of bij nieuwe berichten.

Nieuwsbrief TransitieWeb Schrijf je hier in voor de Nieuwsbrief van TransitieWeb (drie of vier edities per jaar). De nieuwsbrief is een ‘hotline’ met de lezers en is van grote waarde nu er steeds meer censuur komt op het internet. Nieuwe sociale media netwerken TransitieWeb ondersteunt de opbouw van decentrale sociale netwerken. We nemen daar zelf actief in deel met micro postings op de server @mastodon.social. Ons adres hier is @transitieweb@mastodon.social. Om deze postings te kunnen zien heb je een account nodig. Meer uitleg over decentrale sociale media vind je hier.