We zitten in een collectief rouwproces: het leven gaat door, maar het zal nooit meer hetzelfde zijn

Naarmate de tijd verstrijkt en boosheid, woede en onmacht stilaan plaatsmaken voor vertwijfeling of stilzwijgende berusting, wordt het steeds duidelijker dat we als mensheid een collectief rouwproces doormaken. Daarbij lopen de fases soms door elkaar heen, net als bij het verwerken van het verlies van een dierbare.

Onze Westerse verzorgingsstaat, die een democratie hoort te zijn, heeft voor vele mensen al jarenlang zijn aura van waarachtigheid verloren.

Desondanks stellen sommigen het zo voor alsof onze maatschappij toch op een aanvaardbaar niveau functioneert, omdat er nu eenmaal geen alternatief is. We doen het er maar mee, ondanks de onvolkomenheden en onrechtvaardigheden die inherent zijn aan het systeem.

Voor ons gevoel bleven de excessen relatief binnen de perken. Dat er hier en daar door bestuurders en politici al wel eens een loopje werd genomen met de waarheid of dat het allemaal niet helemaal eerlijk verliep viel nu eenmaal niet te vermijden. Echt duistere verhalen stonden zó ver af van de belevingswereld van de overgrote meerderheid van de bevolking dat die met een gerust hart konden worden genegeerd.

Aan die houding van ‘laissez-faire’ is nu bij veel mensen een einde aan het komen. Dit gaat gepaard met een proces dat vergelijkbaar is met rouwverwerking.

Fase 1: Ontkenning

Er lopen nog steeds heel wat burgers rond die het failliet van het huidige – of moet ik zeggen voorbije – systeem niet hebben vernomen. Zoals een familielid dat nog niet op de hoogte is van een overlijden. Ze leven nog even verder in een vergane illusie. Ignorance is Strength (voorlopig).

Een tweede groep zit in de ontkenningsfase: Het kán niet waar zijn, we doen nog even verder zoals we bezig waren. De dode staat vanzelf wel weer een keertje op. Als we maar gewoon doorgaan, zoals we altijd gedaan hebben en ons eigen steentje blijven bijdragen aan de maatschappij komt het vanzelf weer goed. En anders is dat nog steeds de best mogelijke manier om met de crisis om te gaan.

Fase 2: Ongeloof en vertwijfeling

Een iets ongerustere groep stoot ondertussen toch met zijn voet al eens tegen het lijk van de overledene om te kijken of die nog reageert. Het zal toch niet waar zijn… Vol ongeloof en wanhoop kijken ze naar de Kamerleden die braaf meestemmen met wetten en regels die toch wel erg ver gaan. Een minister-president die lijdt aan geheugenverlies, moet opstappen, maar in het Binnenhof blijft rondwaren als een soort Dracula the Undead. Dat schenkt toch weinig vertrouwen en vroeger was zoiets zeker niet normaal… En voorheen waren er ook wel eens protesten, maar beelden van politie en ME die bijna wekelijks met het waterkanon aan de slag gaan tegen picknickende mensen hebben de burger geen moed gegeven.

Fase 3: Boosheid en woede

Vol boosheid en woede is een andere groep intussen nog een stapje verder met de rouwverwerking… Waarom gebeurt dit? Dit mag niet! Ze proberen enerzijds wanhopig met protestmarsen, fakkeltochten, flashmobs en Facebook rants de overleden democratie weer tot leven te wekken, en anderzijds de nog neus peuterende medeburger op de hoogte te brengen van het feit dat er iets loos is.

Deze groep mensen weigert nog langer komedie te spelen en schiet heen en weer tussen wanhoop en verzet. Dit lijdt tot frustraties en botsingen met familieleden (zoals al eens voorkomt op een begrafenis) of andere groepen in de maatschappij.
Maar hoopvol en vastberaden actievoeren sorteert geen effect meer. Want het systeem heeft andere plannen.

Fase 4: Verdriet en depressie

Van zodra dat begint door te dringen, ontstaat er een soort leegte. Het oude vertrouwde is weg en komt niet meer terug. We waren ondanks de beperkingen van het systeem toch wel verknocht aan wat was. Er was immers niets anders.

Mensen worden depressief, raken gedesoriënteerd of overmand door verdriet. Verdriet om het onvermogen iets te veranderen aan de situatie. Verdriet om wat voorbij is. Angstig zelfs, omwille van de dreiging die uitgaat van een onzekere toekomst. Verdriet ook om de ruzies met dierbaren. Verdriet om het verlies van vrienden die nog in een ander tijdperk leven en straks misschien wel erg ruw wakker zullen worden geschud.

Fase 5: Berusting, de draad weer oppakken

Tenslotte volgt na deze wat onwerkelijke periode de berusting, de aanvaarding van een nieuwe werkelijkheid. We zullen alléén verder moeten, samen met wie nog overblijft. Zónder volksvertegenwoordigers die het voor ons goed gaan maken, zónder bestuurders die de belangen van de mensen vóór laten gaan op die van multinationals die gedreven worden door hebzucht en controle. En ook zónder onze eigen passieve gepamperde burgerlijkheid die het gevolg is van het leven in een verzorgingsstaat. Zonder een autoriteit die ons vertelt wat waar en niet waar is.

Maar mét nieuwe initiatieven en ideeën die veel béter aansluiten bij de wérkelijke behoeften van de mensen. Een eerlijker leven waarin we gaten niet vullen door er nieuwe te graven. Gedaan met de wereld waarin anderen de problemen wel zullen oplossen.

Het verlies is verwerkt, het leven gaat door, maar het zal nooit meer hetzelfde zijn. Dankbaar om wat geweest is en om de lessen die eruit geleerd kunnen worden gaan we bouwen aan een andere wereld. Met één been nog in de oude maatschappij, maar met het andere klaar om in een beter toekomst te stappen.

Foto: Liza Summer

Gerelateerd

De tijd is aangebroken om fundamentele vragen te stellen

De route naar vrijheid: je hart luchten, elkaar door dik en dun steunen en zelfbestuur instellen

De manifestatie van de Nieuwe Aarde

Wil je een seintje per e-mail ontvangen bij iedere nieuwe posting op TransitieWeb?
Klik dan hier.

Wil je jouw reactie plaatsen bij dit artikel?

Ga dan met je cursor helemaal naar de bodem van deze pagina. Daar vind je een invulscherm. Je kunt daar je reactie intypen of inplakken. Het kan soms geruime tijd duren voordat je reactie zichtbaar is.
Als je reageert kun je ook instellen dat je een seintje krijgt bij nieuwe reacties en/of bij nieuwe berichten.